راهکار: انتقال اسلب و بیلت فولاد از شهید رجایی به این بنادر
مقدمه
به استحضار می‌رساند که یکی از مطالبات مطرح‌شده صادر کنندگان کشور، کاهش توقفات کشتی‌های گچ در بندر شهید رجایی است. با توجه به فعالیت 20 واحد معدنی گچ در استان هرمزگان و اینکه بندر شهید رجایی تنها بندر صادراتی آنها محسوب می‌شود، کشتی‌های این حوزه ناچارند بین یک تا دو هفته در انتظار بمانند.
همچنین، صنعت فولاد کشور نیز با مشکل مشابهی روبه‌رو است، چرا که تمام حجم صادراتی خود را در بندر شهید رجایی متمرکز کرده و متحمل ضرر‌های ناشی از تأخیر و دموراژ می‌شود در حال حاضر، ماهانه ۵۰ کشتی حامل محصولات فولادی (به ظرفیت ۲ میلیون تن) از بندر شهید رجایی صادر می‌شود. توقف این کشتی‌ها در لنگرگاه بین ۷ تا ۱۲ روز موجب ضرر دموراژی بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار دلار برای هر محموله می‌شود.
بندر شهید رجایی گلوگاه صادرات ایران است؛ حجم ترافیک کشتی‌هایی که به این بندر می‌آیند به گونه‌ای است که به طور متوسط روزانه همیشه حداقل 10 کشتی و حداکثر 25 کشتی در لنگرگاه منتظر پهلودهی هستند. با توجه به این که ظرفیت کشتی‌ها معمولا 50 هزار تن است، در صورت برطرف کردن ترافیک از این بندر، ماهیانه 500 هزار تن و سالیانه 6 میلیون تن به ارزش تقریبی هزار میلیارد دلار سالیانه عدم النفع صادرات کانی‌های فلزی را نخواهیم داشت.
در ادامه به عواید استفاده از ظرفیت کامل بنادر پارس جنوبی و پارسیان از جنبه‌های مختلف می‌پردازیم.
الف- عواید انتقال محموله‌های بیلت و اسلب فولادی به بندر پارس جنوبی و پارسیان برای صادرکنندگان
1) حذف دموراژ کشتی: با توجه به خوابِ 10 روزه‌ی کشتی‌ها در لنگرگاه شهید رجایی، شرکت‌های فولادی بابت دموراژ هر کشتی حدود 200 هزار دلار خسارت دارند. در صورتی که 5 میلیون تن صادرات فولادی‌ها به بنادر مورد نظر هدایت شود، کشتی‌ها می‌توانند به محض رسیدن به بندر on-arrival بارگیری شوند و بدین طریق سالیانه از خروج 18 میلیون دلار ارز از کشور جلوگیری می‌شود.
2) کاهش 27 درصدی هزینه‌های تخلیه بارگیری: تخلیه و بارگیری هر تن بیلت در بندر شهیدرجایی 170 هزار تومان هزینه دارد در حالی که در بندر پارسیان و پارس جنوبی فقط 120 هزار تومان هزینه دارد. به عبارت دیگر صادرکنندگان می‌توانند 50 هزار تومان در تن برابر 30 درصد در هزینه تخلیه بارگیری صرفه جویی کنند. اختلاف بهای این دو بندر در هر کشتی 50 هزار تنی 2 میلیارد و 500 میلیون تومان است.
3) کاهش 19 درصدی هزینه حمل و نقل داخلی: کرایه هر تن بیلت تا بندرعباس هر تن 775000 تومان است در حالی که کرایه تا عسلویه و پارسیان هر تن حدود 630000 تومان است. به عبارت دیگر در هر کشتی 50 هزار تنی بیش از 7 میلیارد تومان در هزینه حمل زمینی صرفه جویی می‌شود. (ویژه مجتمع فولاد آلیاژی پاسارگاد)
در مجموع می‌توان گفت صادرات 5 میلیون تن محموله‌های بیلت و اسلب فولاد از این بنادر جایگزین، سالیانه عددی در حدود 30 میلیون دلار صرفه جویی در هزینه‌ها را در پی خواهد داشت؛ موضوعی که به افزایش جذابیت و رقابت پذیری فولاد ایران در بازار کمک می‌کند.
ب- عواید ناشی از استفاده از ظرفیت کامل بنادر پارس جنوبی و پارسیان برای مدیریت بندر
در طول سال به طور میانگین 2 پست اسکله از اسکله‌های هر یک از بنادر پارس جنوبی و پارسیان خالی است. با فرض اینکه عملیات هر کشتی 8 روز طول بکشد، سالیانه با هر پست اسکله می‌توان 45 کشتی و در مجموع 90 کشتی بارگیری کرد.
با توجه به اینکه عملیات بندری برای هر کشتی تقریبا 1 میلیارد تومان درآمد دارد، می‌توان انتظار داشت مجموعه مدیریتی هر یک از بنادر مجموعا سالیانه بالغ بر 90 میلیارد تومان درآمد جدید از این محل به دست آورد. به طور مثال نمونه‌ای از صورتحساب هزینه‌های بندری یک کشتی در بندر پارسیان به پیوست است.
لایروبی‌های دوره‌ای بندر با توالی 2 الی 3 ساله امری ضروری است و هزینه‌های بالایی هم دارد؛ همچنین تاسیسات اسکله مانند فندر‌ها و سایر تجهیزات مکانیکی دچار استهلاک می‌شوند، بنابراین، بهره‌برداری عملیاتی از ظرفیت کامل این بنادر می‌تواند هزینه‌های استهلاک تأسیسات را توجیه‌پذیر کند.
ج) نقش توسعه بنادر پارسیان و پارس جنوبی در توسعه مناطق کم برخوردار مرزی جنوب کشور
انتقال بخشی از صادرات محصولات فولادی کشور از بندر شهید رجایی به بندر پارس جنوبی و پارسیان می‌تواند نقش بسزایی در توسعه مناطق کم برخوردار داشته باشد. به منظور درک بهتر موضوع، فرض کنید صادرات بیلت (شمش خلالی) در 2 پست اسکله از بندر پارسیان انجام شود. به منظور انجام عملیات تخلیه و بارگیری 5 میلیون تن سالیانه، مردم منطقه از این عواید برخوردار خواهند شد؛
1) اشتغال مستقیم: تخلیه بارگیری 5 میلیون تن فولاد موجب اشتغال مستقیم 200 نفر نیرو خواهد شد؛ نیرو‌های عملیاتی و ستادی اعم از حسابدار، مدیر مالی، افسر ایمنی، مدیر پایانه، مدیر عملیات، بارشمار، باسکول چی، نگهبان و غیره.
2) اشتغال غیرمستقیم: تعرفه تخلیه و بارگیری هر تن استیل بیلت 120 هزار تومان است که از این مقدار، 90% هزینه و 10% برای پیمانکار سود دارد. در صورت صادرات سالیانه 5 میلیون تن فولاد پیمانکار هزار میلیارد تومان درآمد خواهد داشت که از این مبلغ 550 میلیارد تومان به اقتصاد مرزنشینان تزریق می‌شود و برای بازاریان منطقه اعم از رستوران، مکانیکی، تعویض روغنی، لوازم یدکی، ابزارفروشی و چندین صنف دیگر به طور غیرمستقیم شغل و درآمد خلق می‌کند.
3)سرمایه گذاری در ماشین آلات: پیمانکاران بومی به منظور انجام عملیات تخلیه و بارگیری در بندر حداقل به خرید 6 دستگاه لیفتراک 20 تنی و 50 دستگاه کامیون کشنده به ارزش تقریبی 500 میلیارد تومان خواهند داشت که درآمد سرمایه گذاری در این بخش عاید مردم همین منطقه خواهد شد.
د) نقش استفاده از ظرفیت کامل بنادر پارسیان و پارس جنوبی در افزایش تولید ناخالص ملی
کالا‌های دارای بهای کمتر نسبت به کانی‌های فلزی (کانی‌های غیرفلزی) با وجود ترافیک بالای بندر شهید رجایی دیگر هیچوقت فرصت حضور و ظهور در بازار‌های بین المللی را نخواهند داشت. به طور مثال سنگ گچ که تا سال 2020 سالیانه 6 میلیون تن از ایران صادرات می‌شده است اما الان به دلیل وجود ترافیک به 2 میلیون تن تقلیل یافته است و با وجود اینکه به لحاظ ذخایر گچ صرفاً استان هرمزگان در کشور ما از کشور‌های پیشتاز در سهم بازار ذخایر بیشتری دارد، اما سهمی بسیار ناچیز در صادرات داریم. لذا عدم النفع خروج کانی‌های غیرفلزی مثل سنگ گچ و آهک، حداقل ده میلیون تن در سال به ارزش تقریبی 80 میلیون دلار است.
راهکار‌های بازاریابی برای بندر پارس جنوبی و بندر پارسیان
سه راهکار به منظور بازاریابی برای این بنادر پیشنهاد می‌گردد:
یک) انعقاد یک تفاهم‌نامه با سازمان بنادر کشور مبنی بر الزامِ انتقال بخشی از صادرات مقاطع فولادی به این بنادر
دو) برگزاری جلساتی به منظور معرفی ظرفیت‌های بندر با انجمن آهن و فولاد ایران و انجمن تولید کنندگان فولاد ایران
سه) معرفی بندر توسط مجموعه مدیریتی این بنادر در نمایشگاه‌های صنعت فولاد
ویژگی‌ها و مزیت‌های بنادر پارس جنوبی و پارسیان
- وجود شرکت‌های متعدد باربری و حمل و نقل با قیمت‌های رقابتی در این بندر
- عدم نیاز به شیفتینگ: با وجود اسکله‌های عمیق، نیاز به انتقال شناور و بار به اسکله‌های عمیق‌تر وجود ندارد.
- قابلیت پهلوگیری انواع شناور‌های مختلف با هر سایز و ابعاد تا آبخور 13 متر مثل فله بر تا 80000 تن
- وجود یدک کش‌های مستقل و مستقر که ورود و خروج بدون معطلی خواهد بود
- قرار داشتن در مسیر ترافیک لاین
